Tlenki i kwasy tlenowe boru cz. II

W 107°C kwas ortoborowy traci wodę i przechodzi w kwas meta- borowy, HBO2, który w jeszcze wyższej temperaturze daje bezwodnik B2O3. Pośrednie powstawanie kwasów jeszcze uboższych w wodę, jak np. H2B4O7 (kwas czteroborowy), wydaje się wątpliwe.

Z powodu własności antyseptycznych kwas borowy znajduje zastosowanie w lecznictwie jako łagodny środek dezynfekcyjny. Używa się go też, choć w dość ograniczonym zakresie, do konserwacji produktów spożywczych, dalej w garbarstwie oraz w kosmetyce jako środek przeciw nadmiernemu poceniu się. –

Trójtlenek boru w stanie stopionym roztwarza tlenki metali, tworząc sole zwane boranami. Większość znanych boranów wywodzi się od kwasu metaborowego, chociaż są też znane zarówno ortoborany, jak i sole odpowiadające kwasom o mniejszej zawartości wody. Spośród nich jedynie borany litowców są rozpuszczalne w wodzie. Jako sole bardzo słabego kwasu ulegają one w roztworze daleko posuniętej hydrolizie, nadając mu odczyn silnie zasadowy.

Najlepiej znaną solą kwasu borowego jest czteroboran sodowy, zwany pospolicie boraksem, Na2B407 10H2O, krystalizujący z roztworów w postaci dużych bezbarwnych słupów układu jednoskośnego, tracących na powietrzu część wody krystalizacyjnej. Powyżej 62°C krystalizuje z wody tzw. boraks „oktaedryczny”, zawierający 5 cząsteczek wody. Rozpuszczalność boraksu rośnie szybko ze wzrostem temperatury: w 0DC wynosi l,3°/o, w 20°C — 2,7%>, w 50°C — 10,5%, a w 100°C — 52,5%.

W 350—400° boraks traci całą wodę krystalizacyjną i przechodzi w sól bezwodną, topiącą się w 741°C na klarowną ciecz, która po oziębieniu zastyga w postaci szkliwa. Podobnie jak trójtlenek boru, stopiony boraks ma zdolność rozpuszczania w sobie tlenków metali. Niektóre z nich tworzą przy tym szkliwa zabarwione w charakterystyczny sposób. Na tym właśnie polega tzw. próba za pomocą „perły boraksowej”, służąca do wykrycia tych metali, całkiem podobna do próby z perłą fosforanową (§ 194). Zastosowanie boraksu podczas lutowania polega również na jego zdolności rozpuszczania tlenków, zanieczyszczających prawie zawsze powierzchnie metali, które mają być zlutowane. Poza tym stosuje się boraks do wyrobu emalii i niektórych gatunków szkła, odpornych na czynniki chemiczne i ostre zmiany temperatury (§ 243). Wyzyskuje się także w pewnej mierze jego własności antyseptyczne. Służy on wreszcie do wyrobu kwasu borowego (por. wyżej) oraz tzw. „nadboranów”.