W ortokrzemianach, gdzie stosunek liczby atomów Si:0 wynosi 1:4, czworościany te nie mają pomiędzy sobą wspólnych atomów tlenu: każdy z nich występuje jako samodzielny element budowy (rys. 118a). W ten sposób przedstawia się np. budowa oliwinu (Mg,Fe)2[SiC>4], fenaki- tu Be2[SiO/,|, cyrkonu Zr[SiO/J i innych ortokrzemianów. Pomiędzy warstwami sieci przestrzennej, zbudowanymi z grup [SiO]’1-, mogą być rozmieszczone w prawidłowy sposób także warstwy zawierające obok jonów metalu inne atomy lub grupy elektroujemne, jak F—, OH— lub O2-. Taką budowę mają np. minerały: cyjanit (dysten) Al20[SiO/J, topaz Al2(0H,F)2[Si04] i inne.
Gdy stosunek 0:Si w krzemianie jest mniejszy od 4, poszczególne czworościany [Si04] łączą się z sobą w ten sposób, że jeden z atomów tlenu należy równocześnie do dwu czworościanów. Po połączeniu dwóch czworościanów powstaje grupa [SOy]0-, którą schematycznie przedstawia rysunek 118b. Przez połączenie większej liczby czworościanów po- wstają grupy o układzie pierścieniowym, których skład da się przedstawić wzorem ogólnym [Si„03„]2” (gdzie n = 3, 4 lub 6 rys. 118c, d, e). Grupy te występują w sieci przestrzennej jako elementy budowy obok kationów metalicznych. Taką „grupową” strukturę, obok wymienionych wyżej ortokrzemianów, mają minerały: thortveityt Sc2[Si207], benitoit BaTi[Si309], beryl ABestSiOts] i inne.
Atomy węgla w cząsteczkach związków organicznych, łącząc się z sobą bezpośrednio, tworzyć mogą obok łańcuchów zamkniętych (pierścieni) również i łańcuchy otwarte, zawierające niekiedy po kilkadziesiąt członów. Podobnie i wśród krzemianów spotyka się związki, w których występują długie otwarte łańcuchy atomów krzemu, ale tutaj połączonych- ze sobą zawsze za pośrednictwem atomów tlenu (rys. 119). W łańcuchu takim na jeden atom krzemu przypadają trzy atomy tlenu. Budowę łańcuchową wykazują więc przede wszystkim metakrzemiany. Przykłady: enstatyt Mg2[Si206], diopsyd CaMg[Si206] i spodumen LiAl[Si2O0].
Dwa łańcuchy łączyć się mogą pomiędzy sobą za pomocą „mostków”, tworząc „pasma”, których skład odpowiada wzorowi [Si/.Ou]6- (rys. 120) lub też [Si4Oi0]4— (rys. 121). Pasmową budowę sieci krystalicz- nej, skomplikowaną ponadto występowaniem warstw, zawierających inne grupy elektroujemne, stwierdzono w termolicie Ca2Mg5[Si8022](OH)2, blendzie rogowej z grupy amiiboli, w serpentynie włóknistym Mg3[SLAi] 3Mg(OH)2 H20.
Leave a reply