Trydymit

Również trydymit |3, oziębiony poniżej 870°C, bez takich mineralizatorów nie przechodzi od razu w kwarc P, lecz daje się oziębić znacznie poniżej tej temperatury, W 117°C następuje przemiana jego w trydymit a, należący do układu rombowego. Tę odmianę krzemionki, trwalszą w zwykłej temperaturze od trydymitu P, lecz nietrwałą względem kwarcu «, spotyka się w przyrodzie w zastygłej lawie niektórych wulkanów. Kryształy trydymitu a tworzą się też pod wpływem długotrwałego działania wysokiej temperatury w cegłach ogniotrwałych, którymi wyłożone są piece martenowskie.

Według niektórych badaczy trydymit p wykazuje jeszcze jeden punkt przemiany w 163cC. Obie odmiany, będące ze sobą w równowadze w tej temperaturze, odróżnia się jako trydymit pj i po. Różnią się one między sobą bardzo nieznacznie.

Trydymit p jest odmianą polimorficzną krzemionki, trwałą w granicach temperatur od 870 do 1470°C. Powyżej tej temperatury przechodzi on w jeszcze inną odmianę krystaliczną, należącą do układu regularnego, zwaną krystobalitem p (od góry San Cristobal w Meksyku). Odmiana ta, oziębiana poniżej temperatury przemiany, nie zamienia się od razu w trydymit p ani w kwarc, lecz pozostaje w stanie metatrwałym. Kry- stobalit P, podobnie jak trydymit P, ulega w temperaturze 230—260°C przemianie w krystobalit a, znajdowany jako minerał w kryształach układu tetragonalnego (d = 2,32 g/cm3). Różnice we własnościach obu odmian krystobalitu są niewielkie i przemiana «-P odbywa się zawsze w temperaturze nieco wyższej niż przemiana odwrotna. Wreszcie w 1705°C krystobalit p się topi.

Wzajemny stosunek krystalicznych odmian polimorficznych dwutlenku krzemu może być przedstawiony na wykresie w układzie współrzędnych ciśnie ni e-temperatura (rys. 115). Wartości liczbowe ciśnienia, odpowiadające poszczególnym punktom przemiany, nie są znane, tak iż wykres ten nosi charakter schematyczny wiadomo jednak na podstawie badań nad innymi układami, że ciśnienie odpowiadające fazie nietrwałej (metatrwałej) w danej temperaturze jest zawsze większe od ciśnienia fazy trwałej.

Pod względem struktury krystalicznej poszczególne odmiany dwutlenku krzemu niewiele sią pomiądzy sobą różnią. Podstawowym elementem tej struktury jest czworościan, obsadzony na narożach atomami tlenu, a w środku mający atom krzemu. Każdy z atomów tlenu należy równocześnie do dwu czworościanów, tak iż wszystkie atomy krzemu

s. Oo w sieci przestrzennej łączą się ze sobą poprzez atomy tlenu. W krysto- balicie (1, należącym do układu regularnego, cztery atomy tlenu, otaczające jeden atom Si, tworzą czworościan foremny (rys. 116), w innych odmianach czworościan jest odpowiednio zniekształcony.