Występowanie i otrzymywanie berylu. Związki berylowe

Beryl wchodzi w skład niektórych dość rzadko spotykanych krzemianów, przede wszystkim berylu BesAljtSieOigj dalej euklazu BefAlSiO/J OH, fenakitu BestSiO,] i in. Niektóre odmiany berylu używane są jako kamienie szlachetne, jak szmaragd (zielony), akwama- ryna (zielonkawoniebieska). Do tego samego celu służy też aleksandryt, będący odmianą chryzoberylu Be(A102)2-

Odrębny charakter związków berylu jako nowego pierwiastka stwierdzony został przez Vauquelina w 1797 r. W postaci metalu wyodrębnił go dopiero Wóhler (1828) przez redukcję chlorku berylowego potasem. Obecnie stosuje się do tego celu elektrolizę stopionej mieszaniny fluoroberylanów sodowego Na[BeF3] i barowego Ba[BeF3]2 w temperaturze około 1400°C, lub też stopionej mieszaniny eutektycznej chlorków berylowego i sodowego w 300—350°C w atmosferze argonu pomiędzy anodą węglową i katodą rtęciową. Można wreszcie redukować fluorek berylowy w stopie z CaCl2 metalicznym magnezem powyżej 1300°C.

Nazwa minerału identyczna z polską nazwą pierwiastka. i kruchym w zwykłej temperaturze. W temperaturze czerwonego żaru staje się jednak kowalny i ciągliwy. W stanie sproszkowanym spala się na powietrzu, natomiast w zwartych masach w nieobecności pary wodnej zachowuje swój połysk. W wilgotnym powietrzu powleka się cienką warstewką tlenku, chroniącą metal przed dalszą korozją.

W kwasach beryl rozpuszcza się łatwo z wydzieleniem wodoru, z wyjątkiem rozcieńczonego kwasu azotowego, który reaguje dość powoli, prawdopodobnie na skutek pasywacji, podobnie jak w przypadku glinu. Od wszystkich pozostałych berylowców sam beryl odróżnia się rozpuszczalnością w roztworach zasad, zwłaszcza stężonych, przy czym wydziela się wodór.

Zastosowania, Metaliczny beryl znalazł zastosowanie jako dodatek do niektórych stopów. Tak np. tzw. brązy berylowe odznaczają się dużą twardością i odpornością na działania chemiczne. Mając małą liczbę atomową, beryl jest przepuszczalny dla promieni X i służy do wyrobu okienek wylotowych w rurkach próżniowych do wytwarzania tych promieni.

Tlenek berylowy, BeO, powstający przez odwodnienie wodorotlenku lub przez rozkład niektórych soli kwasów tlenowych, jak siarczan, węglan, azotan, jest białą, trudno topliwą masą (tt. 2530°C), bardzo mało rozpuszczalną w wodzie (2 – 10—5 g na 100 g wody w 20°C). Wywodzący się od niego wodorotlenek Be(OH)2 wytrąca się jako biały, galaretowaty osad z roztworów soli berylowych przez dodanie jonów wodorotlenowych. Jest związkiem amfoterycznym, rozpuszcza się więc zarówno w kwasach, dając sole berylowe, jak i w zasadach. W tym ostatnim przypadku powstają berylany, które jednak nie mogą być wydzielone z roztworu w stanie stałym, gdyż jako sole bardzo słabego kwasu łatwo ulegają hydrolizie (poniższa reakcja w kierunku z prawa na lewo): Be(OH)2-f 20H iBeOl- + 2H.O.