Tlenek i wodorotlenek glinowy. Gliniany

W związkach glin występuje prawie zawsze z wartościowością +3. Znany jest tylko jeden tlenek glinowy, AhO:i, ciężar cząst, 101,96. Występuje on w przyrodzie pod nazwą korundu w postaci kryształów układu romboedrycznego o gęstości 4 g/cm3, odznaczających się dużą twardością. Topi się w 2045°C, wrze poniżej 3000°C. W stanie zupełnie czystym korund jest bezbarwny. Drobne ilości tlenku chromowego barwią go na kolor czerwony, tlenków zaś tytanu i żelaza — na kolor szafirowy. Te zabarwione odmiany korundu używane są pod nazwą rubinów i szafirów jako kamienie ozdobne, cenione niekiedy nawet wyżej niż diamenty tej samej wagi. Od czasu jednak jak Verneuil wynalazł (1902) sposób sztucznego wytwarzania ich przez stapianie sproszkowanego tlenku glinowego z odpowiednimi dodatkami w płomieniu palnika tlenow’odorowego, cena ich znacznie spadła. Znane są też odmiany korundu zabarwione na kolor żółty, zielony i fioletowy. Spoty- t kana w większych ilościach ziemista odmiana korundu, nieprzezroczysta wskutek silnego zanieczyszczenia tlenkami żelaza, używana jest z powodu twardości jako materiał szlifierski pod nazwą szmerglu. Do tego samego celu służy też tlenek glinowy, powstający w procesach aluminóte rmicznych.

Sztucznie tlenek glinowy może być otrzymany z wodorotlenku lub soli glinu z lotnymi kwasami tlenowymi. Przejściowe tworzenie się lotnego podtlenku w reakcji:

AlaOa + 4A]«t±3Al20 wymaga jeszcze potwierdzenia. żenie w temperaturze kilkuset stopni. W pewnych warunkach powstaje przy tym inna odmiana tlenku glinowego, krystalizująca w układzie regularnym i w odróżnieniu od romboedrycznego korundu, czyli a-AkO), oznaczana jako 7-A.l20j. Odmiana ta jest jednak nietrwała i przez ogrzewanie do około 1000°C przekształca się w korund.

Tlenek glinowy, jako związek silnie egzotermiczny, nie daje się redukować ani wodorem, ani węglem i w ogóle należy do związków bardzo odpornych na działanie chemiczne. Tlenek naturalny, również i sztucznie otrzymany po wyprażeniu praktycznie nie rozpuszcza się ani w wodzie, ani w kwasach. Roztwarzają go stopione wodorotlenki oraz wodorosiarczany litowców. W tym drugim przypadku powstaje siarczan glinowy lub odpowiedni siarczan podwójny. Poza zastosowaniem w charakterze materiału szlifierskiego duże ilości tlenku glinowego zużywa się jako substancję wyjściową do otrzymywania glinu (§ 274).