Ultramaryna

Ultramaryna jest jednym z najważniejszych barwników mineralnych. Ze względu na skład chemiczny może ona być uważana za glinokrzemian sodowy, zawierający ponadto pewne ilości siarki. W przyrodzie spotyka się dość rzadki minerał o podobnym składzie: NagjAluSioOod] S. Nosi on nazwę lazurytu (lapis lazuli) i jest ceniony z powodu pięknej niebieskiej barwy. Na drodze syntetycznej otrzymali ultramarynę po raz pierwszy prawie równocześnie i niezależnie od siebie GuimetiGme- lin (1828), ogrzewając glinę, węglan sodowy i siarkę lub glinę, siarczan sodowy i węgiel. Przez prażenie bez dostępu powietrza otrzymuje się produkt biały z dostępem powietrza — zielony lub niebieski. Długotrwałe ogrzewanie tego ostatniego z salmiakiem, chloranem potasowym i kwasem solnym daje ultramarynę fioletową, która ogrzewana dalej w strumieniu gazowego HC1 przechodzi w czerwoną. Jony sodowe w ultramarynie można zastąpić innymi jonami, przy czym również następuje zmiana barwy. Tak np. ultramaryna srebrowa jest żółta.

Największe rozpowszechnienie jako barwnik ma ultramaryna niebieska. Używa się jej jako farby klejowej, olejnej oraz drukarskiej. Ma ona też zdolność „wybielania” zabarwień żółtawych, jako ich barwa dopełniająca. Stąd zastosowanie jej do „bielenia” papieru, cukru, bielizny po praniu itp.

Ultramaryna jest bardzo odporna na działanie zarówno światła, jak i roztworów zasadowych. Ulega natomiast działaniu słabych nawet kwasów, które odbarwiają ją, wydzielając siarkowodór.