Category Chemia

Wodorek glinowy (A1H:,)„ otrzymał Wiberg w 1942 r. przepuszczając wyładowania jarzeniowe przez mieszaninę trójmetyloglinu, Al(CH,h z wodorem. Powstaje on także w reakcji glinowodorku litowego 2 chlorkiem glinowym w bezwodnym roztworze eterowym: – 3LiA1H + A1C13 – 3Li01 + 4 A1H3 (T)

Zależnie od temperatury, azotan amonowy występować może aż w 5 odmianach polimorficznych. Temperatury przemiany tych odmian są następujące: heksagonalna < 18 f->– «-rombowa > j)-rombowa

Stosowany bywa też polimetafosforan sodowy (§ 194) albo przepuszczanie wody przez filtry zeolitowe lub permutytowe. Zeolity są to uwodnione glinokrzemiany naturalne, powstające jako pierwsze produkty wietrzenia glinokrzemianów bezwodnych. Należą tu m. in. minerały następujące: natrolit Na2[Al2Si30jo] 2H20, skolecyt Ca[Al2Si3Oio] 3H2Of analcym Na[AlSi206] H20, chabazyt Ca[AlSi206]2

Wodorotlenek miedziowy rozpuszcza się bardzo łatwo w wodnych roztworach amoniaku. Otrzymane roztwory są intensywnie zabarwione na kolor szafirowoniebieski. Działanie amoniaku polega na powstawaniu nie hydroksomiedzianów, lecz zasady o zespolonym kationie cztero- amminomiedziowym, [Cu(NH3)/J2+. Przez odparowanie roztworu zasadę tę można też otrzymać w postaci hydratu [CuiNHgjOHj-j 3H20 tworzącego niebieskie kryształy, rozpływające się na powietrzu.

Często też wyroby z innych metali, np. miedzi i jej stopów, powleka się warstwą srebra dla zabezpieczenia przed korozją i nadania im pięknego połysku. Posrebrzanie może odbywać się albo przez powlekanie warstwą amalgamatu srebrowego i odparowanie rtęci w wysokiej temperaturze, albo też na drodze elektrolitycznej (galwanostegia). W tym drugim przypadku przedmiot posrebrzany stanowi katodę, anoda składa się z czystego srebra, elektrolitem zaś jest roztwór cyjano- srebrzanu potasowego, K[Ag(CN)2|. W tych warunkach srebro osadza się na katodzie jako zwarta, dobrze przylegającą powłoka.

Najbardziej rozpowszechnionym związkiem sodu, będącym głównym surowcem do otrzymywania innych jego związków, jest chlorek, NaCl, czyli zwykła sól kuchenna. Znajduje się on przede wszystkim w wodzie morskiej i oceanicznej przeciętnie w ilości 2,8°/o. Jest to ilość tak olbrzymia, że gdyby z wody morskiej wydzielić w stanie stałym całą zawartą w niej sól, zajęłaby ona objętość równą objętości wszystkich kontynentów ponad poziomem morza. Prócz tego chlorek sodowy występuje w licznych jeziorach bezodpływowych i źródłach mineralnych (tzw. solankach) oraz w olbrzymich pokładach w wielu miejscach kuli ziemskiej, przede wszystkim na nizinie środkowoeuropejskiej (Stassfurt, Inowrocław), w Wieliczce na Podkarpaciu, dalej w ZSRR, Stanach Zjednoczonych i w. in.

Chlorek potasowy, KC1, ciężar cząst. 74,557, spotyka się w złożach soli potasowych (Stassfurt, Kałusz, Stebnik i in.) bądź samodzielnie jako minerał sylwin, bądź też w połączeniu z solami magnezowymi, jako karnalit, kainit i in. Często też sylwin zanieczyszczony jest chlorkiem sodowym. Gdy ten ostatni występuje w przeważającej ilości, mieszanina nosi nazwę sylwinitu. Ponieważ ilości sylwinu w pokładach soli potasowych nie są zbyt wielkie, wychodzi się zazwy- f czaj dla otrzymania czystego chlorku potasowego z występującego masowo karnalitu, który podczas rozpuszczania w wodzie ulega rozpadowi na sole składowe. Po częściowym odparowaniu roztworu chlorek potasowy jako trudniej rozpuszczalny wydziela się w postaci krystalicznej, pozostały zaś roztwór chlorku magnezowego po rozcieńczeniu wodą może być użyty do rozpuszczania nowych ilości karnalitu. Po kilku takich krystalizacjach, gdy roztwór zawiera już znaczne ilości soli magnezowej, nie krystalizuje z niego czysty KC1, lecz sól podwójna „sztuczny karnalit”. Przez ponowny jego rozkład można zeń otrzymać jeszcze pewną ilość chlorku potasowego.

Trójchlorek boru, BCI3, ciężar cząst. 117,19, tworzy się przez bezpośrednie łączenie pierwiastków lub podczas przepuszczania gazowego chloru nad rozżarzoną mieszaniną trójtlenku boru z węglem: B203 + 3C + 3Cl2 = 2BC13 + 3CO .

Rodzina miedziowców obejmuje trzy pierwiastki: miedź, srebro i złoto, których ważniejsze własności fizyczne zestawione są w tablicy 38. Od rodziny litowców, wraz z którą tworzą wspólnie pierwszą grupę układu okresowego, miedziowce różnią się bardzo znacznie. Są to wszystko metale ciężkie, o dość wysokich temperaturach topnienia. Krystalizują w układzie regularnym, podobnie jak litowce (§ 301).

Pierwiastki, tworzące rodziny poboczne (dodatkowe) ośmiu grup układu okresowego (tabl. 19, § 77, kolumny od 3b do 2b), mają wszystkie charakter metali ciężkich. Tlenki ich wykazują własności zasadowe, zresztą niezbyt silnie zaznaczone. Jedynie wyższe tlenki pierwiastków należących do grup V—VIII zachowują się jak bezwodniki kwasowe, przez co upodobniają się one do pierwiastków odpowiednich rodzin głównych. Wśród pierwiastków rodzin pobocznych, należących do różnych grup układu, zwłaszcza grup sąsiednich, można stwierdzić znacznie większy stopień podobieństwa niż wśród pierwiastków rodzin głównych. Podobieństwo to jest szczególnie uderzające, gdy pierwiastki występują w związkach na tym samym stopniu utlenienia. Pierwiastki rodzin pobocznych, zwłaszcza należące do wyższych grup układu, cechuje zdolność występowania z różną wartościowością oraz łatwość przechodzenia z jednej wartościowości w drugą. Wszystkie one wykazują też dużą skłonność do tworzenia związków zespolonych (koordynacyjnych). Jony ich (tak proste, jak i zespolone) są po większej części barwne.

W nowoczesnych metodach przeróbki skał złotodajnych poddaje się je przede wszystkim rozdrobnieniu w odpowiednich młynach lub gniotownikach, po czym z rozdrobnionego materiału ekstrahuje się złoto jedną z metod niżej podanych.

Podobieństwo talu jednowartościowego do potasowców wyraża się wreszcie w trudnej rozpuszczalności jego chloroplatynianu. Z drugiej jednak strony związki talawe przypominają związki srebrowe. Dotyczy to przede wszystkim związków fluorowcowych, które zarówno z powodu barwy, jak i rozpuszczalności są analogiczne do halogenków srebra (§ 333). Tak więc T1F jest łatwo rozpuszczalny, natomiast chlorek talawy T1C1 (biały), bromek TIBr (żółtawy) i jodek T1J (żółty) rozpuszczają się trudno i wytrącają się po dodaniu do roztworu soli talawej odpowiedniego halogenku lub kwasu chlorowcowodorowego. Rozpuszczalność ich w 20cC wynosi: T1C1 — 0,33 g, TIBr — 0,012 g, T1J — 0,006 g na 100 g wody. Chlorek i bromek talawy różnią się od odpowiednich soli srebrowych nierozpuszczalnością w roztworach amoniaku.