Category Chemia

Bardzo niewielkie ilości związków potasowych dają się wykryć drogą analizy widmowej. Widmo emisyjne potasu w części widzialnej składa się z podwójnego prążka czerwonego (A = 7699A i 7665 A oraz prążka fiołkowego (A. = 4045 A). Obserwowany gołym okiem płomień gazowy, do którego wprowadzono lotny związek potasu, przybiera barwę fioł- koworóżową. Gdy jednak obecne są równocześnie minimalne ilości związków sodowych, barwa ta zostaje całkowicie pokryta przez żółtą barwę sodu. Należy wówczas obserwować płomień przez warstwę roztworu granatowego barwnika indyga w kwasie siarkowym lub też przez szkiełko zabarwione na kolor szafirowy niewielką ilością tlenku kobaltu (szkiełko kobaltowe). Substancje te pochłaniają .całkowicie żółte promienie emitowane przez sód, umożliwiając obserwację zabarwienia wywołanego przez potas.

Od tlenku srebrowego jako zasady wywodzą się sole srebrowe. Spośród nich azotan, chloran, nadchloran i fluorek łatwo rozpuszcza- ją się w wodzie. Nieco mniejsza jest rozpuszczalność azotynu, octanu i siarczanu. Pozostałe zaś są praktycznie nierozpuszczalne. Prócz soli prostych istnieją liczne sole zespolone, przeważnie łatwo rozpuszczalne.

Miedź rodzima towarzyszy niekiedy złożom rud miedzianych. Z naturalnych związków miedzi największe znaczenie mają minerały siarczkowe, jak chalkozyn CuS, chalkopiryt CuFeSi, bornit CuFeS( oraz tiosole z arsenem, antymonem i niektórymi metalami ciężkimi, należące do tzw. rud płowych. Siarczki miedzi towarzyszą też często siarczkom żelaza, ołowiu i cynku w ilościach, opłacających wydzielanie z nich metalu. Mniejsze znaczenie mają rudy tlenkowe: kupryt (czerwona ruda miedziana) Cu20 i tenoryt CuO, oraz zasadowe węglany: malachit CuCO- Cu(OH)2 i azuryt 2CuCOi Cu(OH)2. Z innych związków miedzi wymienić warto zasadowy chlorek, zwany atakami- tem CuCl2 3Cu(OH)2, oraz krzemiany: dioptaz CuSiO:1 H20 i chryzo- kola CuSiO:! 2H20.

W budowie wewnętrznej szkła kwarcowego występują te same elementy strukturowe, co i w krzemionce krystalicznej, mianowicie czworościany obsadzone w środku przez atom Si, na narożach przez atomy tlenu każdy atom tlenu należy przy tym do dwu sąsiednich czworościanów. W odróżnieniu od odmian krystalicznych jednak czworościany te w szkle kwarcowym rozmieszczone są zupełnie nieregularnie.

Potas może być otrzymany podobnie jak sód przez elektrolizę jego związków w stanie stopionym (KOH, KCN). Wobec znacznie większej aktywności potasu proces jest trudniejszy do opanowania. Pewne znaczenie ma też otrzymywanie potasu metodami czysto chemicznymi, przede wszystkim działaniem karbidu na chlorek lub fluorek potasowy na gorąco: CaC2 2 KOI = CaClg + 2 C + 2 K lub krzemu na fluorek potasowy z dodatkiem tlenku wapniowego w 1150°C: – 4Ca() + 4KF f Si = Ca,Si()4 + 2CaF„ + 4K.

Chlorek talowy, TICI3, może być otrzymany przez rozpuszcze- nie wodorotlenku w kwasie solnym lub przez wprowadzenie gazowego chloru do wodnej zawiesiny chlorku talawego. Po odparowaniu w 60°C w strumieniu chloru wydziela się z roztworu hydrat o składzie TICI3 4H20 W postaci dużych bezbarwnych płytek sześciokątnych, rozpływających się na powietrzu. Daje się on jednak odwodnić w próżni nad stężonym H2SO/,. Sól bezwodna topi się w 25°C. Ogrzana do 100°C rozpada się całkowicie na T1C1 i chlor,

Roztwory mają odczyn silnie zasadowy, po odparowaniu wydzielają się z nich wodorotlenki strontowy i barowy w postaci ośmiohydratów: Sr(OH)2 8HsO i Ba(OH)2 8H-20.

Spośród innych naturalnych związków wapnia niektóre wspomniane były w rozdziałach omawiających własności odpowiednich kwasów. Dotyczy to fluorku, CaF2 (§ 116) i fosforanu. CaPO-ih albo apatytu, 3Ca3(PCh)2 CaF2 (§ 116 i 189). Mają one znaczenie jako główne minerały zawartych w nich pierwiastków niemetalicznych.

D w u c y j a n, C2N2, ciężar cząst. 52,04, otrzymuje się najlepiej działaniem soli miedziowej na stężony roztwór cyjanku potasowego. Powstający przejściowo cyjanek miedziowy rozpada się na sól miedzia- wą i dwucyjan: Cu2+ + 2CłST = Cu(CN)2 = CuCIs + /» (CJST)2.

W temperaturach powyżej punktu przemiany fazą stałą, będącą w stanie równowagi z roztworami nasyconymi, jest siarczan bezwodny. Rozpuszczalność jego, jak widać z liczb wyżej przytoczonych, ze wzrostem temperatury nieznacznie maleje. Roztwory te mogą być łatwo prziechłodzone, tj. oziębione poniżej temperatury przemiany bez powstawania dziesięciohydratu. Po oziębieniu do 24,25°C krystalizuje z nich hydrat o składziiie Na2S04 7H20. Sól ta jest we wszelkich temperaturach nietrwała wobec dziesięciohydratu (por. § 41, rys. 21).

Złoto wyróżnia się od innych metali swym pięknym żółtym połyskiem. Jest ono miękkie, kowalne i ciągliwe. Najcieńsze blaszki, na jakie złoto daje się wyklepać, mają grubość 0,00014 mm. Przeświecają one światłem zielonkawym. Można również wyciągnąć je na drut, którego kilometr waży niewiele ponad 0,4 g. Pod względem przewodności elektrycznej (41,3 ii ') i cieplnej (0,7 cal/cm sek stopień) złoto niewiele tylko ustępuje srebru i miedzi.

Czołowy pierwiastek grupy litowców pod niejednym względem różni się od pozostałych członów grupy i w swych własnościach zbliża się raczej do pierwiastków grupy II, przede wszystkim do magnezu. Należy on do pierwiastków bardzo rozpowszechnionych na powierzchni ziemi, rzadko jednak występuje w większych ilościach na raz. Ważniejsze minerały litowe są to glinokrzemiany, jak spodumen LiAHOg], petalit {Li,Na)[AISi40[oj, niektóre rodzaje łyszczyków (mik), jak lepi- dolit i cynwaldyt, a oprócz tego tryfilin, LiFefPO/,), i amblygonit, LiAl(P04)F. Związki litu zostają nagromadzone przez niektóre rośliny, przede wszystkim tytoń.