Rodzina litowców obejmuje 6 pierwiastków, których ważniejsze własności fizyczne podaje tablica 79. Są to wszystko typowe metale, miękkie i łatwo topliwe, odznaczające się dużą objętością atomową, a więc bardzo lekkie. Energicznie reagują z większością pierwiastków niemetalicznych. Dlatego też w przyrodzie występują zawsze w postaci związków. Wolne metale na powietrzu ulegają szybkiemu utlenieniu, rozkładają gwałtownie wodę, wydzielając wodór i tworząc wodorotlenki. Te ostatnie stanowią mocne zasady jednowartościowe, zwane alkaliami moc ich nieco wzrasta w kierunku od litu do cezu i fransu. W związkach litowce występują zawsze jako pierwiastki jednododatnie.

Trójtlenek boru, B2O3, ciężar cząst. 69,64, powstający podczas spalania boru w tlenie (ciepło reakcji 304,6 kcal/mol), otrzymuje się zwykle pr ez odwodnienie kwasu borowego jako masę bezbarwną, szklistą, o gęstości 1,844 g/cm3, mięknącą w temperaturze czerwonego żaru, przechodzącą stopniowo w ciągliwą ciecz. Ciecz ta zastyga podczas oziębiania z powrotem na masę bezpostaciową. Przez ogrzewanie w próżni do 225°C udało się jednak otrzymać trójtlenek boru w postaci kryształów topiących się w 450°C.

Wolny krzem natomiast nie ma większego praktycznego znaczenia. Tworzy on kryształy układu regularnego, mające zwykle postać zdeformowanych ośmiościanów. Barwą swoją i połyskiem przypomina grafit, jest jednak o wiele twardszy, tak iż z łatwością rysuje szkło. Gęstość krzemu wynosi 2,33 g/cm3. Podobnie jak grafit przewodzi on dość dobrze prąd. elektryczny, lecz w przeciwieństwie do większości metali przewodność jego z temperaturą rośnie. Krzem topi się w 1423°C, wrze w 2630°C.

Opisano tu jedynie przypadki najprostsze. Stosunki, jakie spotyka się w większości stopów dwuskładnikowych (nie mówiąc już o bardziej złożonych), są zazwyczaj znacznie bardziej zawiłe. Dadzą się one jednak najczęściej sprowadzić do powyższych typów podstawowych.

Chlorek olowiawy, PbCl>, strąca się jako biały, krystaliczny osad po zadaniu niezbyt rozcieńczonego roztworu soli ołowiawej na zimno roztworem, zawierającym jony Cl-. W wodzie gorącej PbCl2 rozpuszcza się znacznie łatwiej, a po oziębieniu wydziela się z powrotem w postaci lśniących igieł. Dodatek niewielkich ilości kwasu solnego lub rozpuszczalnych chlorków zmniejsza jego rozpuszczalność w wodzie (§ 52), w roztworach stężonych jednak rozpuszczalność wzrasta na skutek powstawania jonów kompleksowych [PbCl:i]- lub [PbCl]2- (trój- lub cztero- chloroolowinów). Znane są też chlorki zasadowe.

Aczkolwiek tal jest znacznie bardziej rozpowszechniony od galu i indu, nie należy on do pierwiastków pospolitych. Właściwe minerały talowe spotyka się bardzo rzadko. Są to: crookesyt {mieszany selenek miedzi, srebra i talu, zawierający około 17/o Tl) oraz lorandyt, T1ASS2. Zwykle tal w postaci siarczku towarzyszy pirytom i blendom w ilości co najwyżej paru dziesiątych procenta. Drobne jego ilości znaleziono też w złożach soli potasowych oraz w niektórych mikach.

Stosowana obecnie metoda otrzymywania glinu, opracowana prawie równocześnie przez Héroulta we Francji i H a 11 a w Ameryce (1886), polega na elektrolizie roztworu tlenku glinowego w stopionym kriolicie.

Liczba i wymiary krystalitów danego metalu zależą z jednej strony od zdolności jego do wytwarzania zarodków krystalicznych, z drugiej zaś — od szybkości narastania kryształów. Im większa jest pierwsza i im mniejsza druga, tym metal ma strukturę bardziej drobnoziarnistą. Cechy te dla każdego metalu zależne są od zewnętrznych warunków krystalizacji, w szczególności od szybkości oziębiania. Dłuższe ogrzewanie metalu do temperatury niewiele niższej od jego temperatury topnienia (tzw. temperowanie), jak również obróbka mechaniczna (kucie, walcowanie) wpływają także na jego strukturę tj. na kształt i wielkość wchodzących w skład metalu krystalitów. Że zaś struktura ta odbija się w bardzo znacznym stopniu na jego własnościach mechanicznych (ciągliwość, wytrzymałość na rozerwanie itp.), zrozumiałe jest, jakie znaczenie dla metali użytkowych ma ich uprzednia obróbka termiczna i mechaniczna. Na Ggół metal ma tym większą wytrzymałość, im drobniejsze jest jego ziarno. Obróbka mechaniczna powoduje zazwyczaj zmniejszenie ziarna. Przez rozciąganie w druty metale uzyskują strukturę mniej lub bardziej włóknistą, wskutek czego znacznie wzrasta ich wytrzymałość na rozerwanie (u miedzi do 14 razy). Przez temperowanie w ciągu dłuższego czasu następuje zmiana ich struktury (tzw. rekrystalizacja) i poprzednie własności powracają.

Opisane w § 244 własności termiczne, elektryczne i optyczne metali mogą być wyjaśnione przez założenie, że węzły sieci przestrzennej metalu obsadzone są przez jony, elektrony zaś walencyjne mogą się poruszać wewnątrz metalu niemal zupełnie swobodnie na podobieństwo cząsteczek gazu w zamkniętym naczyniu („gaz elektronowy”). Stoi to w zgodzie z tym, co poprzednio powiedziano o budowie atomów metali, posiadających w swej zewnętrznej powłoce elektronowej niewielką liczbę luźno związanych elektronów (por. § 80 i 85). Te „swobodne” elektrony powodują dobrą przewodność elektryczną metali. Pod działaniem wysokiej temperatury (zjawisko Richardson a) lub też promieniowania elektromagnetycznego (efekt fotoelektryczny) mogą one nawet wychodzić poza metal.

Wapń jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem z grupy II. W największych ilościach spotyka się go w postaci węglanu, który jako wapień, kreda, marmur lub też w połączeniu z węglanem magnezowym jako dolomit należy do najpospolitszych substancji skałotwór- czych. Bardzo rozpowszechniony jest też siarczan wapniowy, tak bezwodny (anhydryt, CaS04), jak zwłaszcza uwodniony (gips, CaS04 2H20). O innych pospolitszych minerałach wapniowych, jak apatyt S0a3(PO4)2 CaF2, fluoryt CaF2 oraz liczne krzemiany (np. wolla- stonit Ca2[Si20(i] i glinokrzemiany (np. skaleń wapniowy, anortyt Ca[Al2Si2Og]), wspomniano już podczas omawiania odnośnych kwasów. Pewne ilości soli wapniowych zawiera też woda morska (por. tabl. 81, § 307).

Do najważniejszych produktów naturalnych, zawierających związki glinowe, należy glina. Jak wspomniano podczas omawiania ważniejszych postaci występowania glinu w przyrodzie (§ 274), głównym składnikiem większości glin jest kaolin, którego skład można wyrazić wzorem sumarycznym AI2O3 2SiC>2 2H20 lub lepiej, opierając się na badaniach jego struktury krystalicznej (§ 242) — AltShjOjojfOHji 2Al(OH)i.

Srebro we wszystkich prawie związkach występuje jako pierwiastek jednowartościowy. Związki dwuwartościowego (a być może trójwartościowego) srebra są nieliczne, niezbyt trwale i wobec tego mało zbadane. Wszystkie związki srebra są trujące.