Czterofluorek cyny, SnF4, powstaje przez działanie bezwodnym fluorowodorem na czterochlorek cyny w nieco podwyższonej temperaturze. Jest on bezbarwną krystaliczną masą o gęstości 4,78 g/cm3, łatwo rozpuszczalną w wodzie. Z fluorkami litowców tworzy fluorocyniany o wzorze Ml [SnFe], całkiem odpowiadające fluorokrzemianom. Z fluorkiem amonowym tworzy się ponadto sól kompleksowa o wzorze (NH4)4[SnFg],

Innym ciekawym zjawiskiem optycznym, nie związanym zresztą z enancj om orf izmem kryształów kwarcu i obserwowanym na wszystkich substancjach krystalicznych (prócz należących do układu regularnego) jest zjawisko podwójnego załamania światła. Polega ono na tym, że promień światła niespolaryzowanego zostaje przez kryształ rozszczepiony na dwa promienie, zwane zwyczajnym i nadzwyczajnym. Promienie te mają różną szybkość rozchodzenia się w krysztale, a więc i różny współczynnik załamania. O ile współczynnik załamania promienia zwyczajnego jest niezależny od kierunku, o tyle dla promienia nadzywczajnego zmienia się on ze zmianą kierunku. Jedynie promień biegnący w kierunku równoległym do osi .trzykrotnej nie ulega podwójnemu załamaniu. W tym kierunku, zwanym też kierunkiem osi optycznej, oba promienie, zwyczajny i nadzwyczajny, mają szybkość jednakową i podwójne załamanie nie następuje. Natomiast w kierunku prostopadłym do osi optycznej różnica współczynników załamania obu promieni jest największa. Wartość ich dla żółtego światła sodowego wynosi dla promienia zwyczajnego «o — 1,5442, dla nadzwyczajnego ne = 1,5533. Po wyjściu z kryształu oba promienie okazują się spolaryzowane w dwu wzajemnie prostopadłych do siebie płaszczyznach.

Bor stojący na czele grupy jest jedynym jej pierwiastkiem o charakterze niemetalicznym i chociaż zgodnie ze swym położeniem w III grupie układu w większości związków ma wartościowość +3, jednakże pod względem zachowania przypomina raczej pierwiastki grupy IV, w szczególności krzem. Tego rodzaju podobieństwo czołowego pierwiastka grupy do pierwiastków grupy następnej będzie można stwierdzić jeszcze nieraz.

Skłonność metali do tworzenia jonów dodatnich jest znacznie większa niż u niemetali. Skłonność ta znajduje wyraz m. in. w niższej wartości potencjałów jonizacyjnych (rys. 38, § 73). Również i podczas rozpuszczania związków metali w rozpuszczalnikach o dużej stałej dielektrycznej, przede wszystkim w wodzie, metale przechodzą do roztworu w postaci jonów dodatnich. Podług N e r n s t a każdy metal w zetknięciu z roztworem elektrolitu zdradza pewną dążność przechodzenia do roztworu w postaci jonowej. Dążność tę Nernst nazywa „prężnością roz- twórczą”. Na skutek przejścia pewnej liczby jonów metalu do roztworu powstaje na granicy zetknięcia podwójna warstwa elektryczna, przy

Sól ta o ciężarze cząst. 105,99 jest obok wodorotlenku i chlorku najważniejszym związkiem sodowym. Spotyka się go w stanie rozpuszczonym w wodzie niektórych jezior, jak Owens Lakę w Kalifornii, niektóre jeziora w Dolnym Egipcie i Brytyjskiej Afryce Wschodniej. Z jezior tych wydziela się sól o składzie NaoCO,- NaHCO 2H20, zwana trona albo urao.

Występów a n i e i otrzymywanie. German należy do pierwiastków bardzo rzadkich. Został wykryty w argyrodycie fryburskim, 4Ag2S GeS2, przez Winklera (1886). Znacznie później znaleziono dwa dalsze minerały germanowe: germanit, CueFeGeS8, występujący w większych ilościach jedynie pod Tsumeb w Afryce południowo-wschodniej, oraz tetragonalny stottyt, FeGe(OII)e. Stwierdzono też obecność drobnych ilości germanu w amerykańskich rudach cynkowych oraz w popiele niektórych węgli kamiennych. O przewidywaniu przez Men- delejewa istnienia germanu jeszcze przed jego odkryciem por. § 78, punkt 3.

Fluorek sodowy, NaF, jest białym proszkiem krystalicznym, niezbyt łatwo rozpuszczalnym w wodzie (4,1 g soli na 100 g wody w 20°C).

Chlorek sodowy, NaCl, ciężar cząst. 58,45, czyli zwykła sól kuchenna należy do substancji najbardziej rozpowszechnionych na powierzchni kuli ziemskiej. O miejscach jego występowania była już mowa (§ 303). W wodzie mórz i oceanów, na którą przypada główna ilość chlorku sodowego, znajdują się wymienione w tablicy 81 ilości różnych soli na 1000 g wody morskiej.

Pod wpływem światła roztwory azotanu srebrowego powoli rozkładają się z wydzieleniem srebra w postaci ciemnego osadu. Osad ten powstaje również pod działaniem środków redukujących. Azotan srebrowy jest silnym środkiem utleniającym i jako taki używany jest w lecznictwie pod nazwą lapis czy to w roztworze, czy też w postaci pręcików, odlanych ze stopionej soli, m. in. do usuwania kurzajek itp. Po lapisie pozostają w ciągu dość długiego czasu na skórze ciemne plamy od wydzielonego srebra.

Siarczek cynowy strąca się jako osad brudnożółtej barwy podczas wprowadzania siarkowodoru do niezbyt silnie zakwaszonych roztworów soli cynowych. Na drodze suchej otrzymuje się go w postaci zło- cistożółtych, połyskujących łusek sześciokątnych przez ogrzewanie wiórów cyny metalicznej z siarką i chlorkiem amonowym. Pod nazwą „złota mozaikowego” (aurum mosaicum) używa się go jako złotej farby.

Powstający przy tym żużel zawiera zwykle jeszcze dość znaczne ilości cyny głównie pod postacią krzemianu (krzemionka pochodzi ze złoża). Wydobywa się ją przez prażenie z wapnem i węglem: SnSi03 + CaO TC = Sn + CaSi03 + CO.

Metoda cyjankowa pozwala wyługować ze złoża niemal bez reszty złoto zawarte w nim nawet w postaci najdrobniejszych cząstek. Często łączy się ługowanie cyjankowe z amalgamacją, przy czym grubszy szlam zawierający zmieloną skałę złotodajną poddaje się amalgamacji, subtelniejszą zaś zawiesinę ługuje się roztworem cyjanku. Z roztworu cyjanozłocinu wydziela się złoto działaniem cynku. Wobec wysokiej ceny złota przeróbka opłaca się jeszcze, gdy skała zawiera 0,001 #/o Au.

Aczkolwiek zawartość potasu w dostępnych człowiekowi warstwach skorupy ziemskiej jest mniej więcej taka sama, jak zawartość sodu, jednak większe złoża minerałów potasowych, nadające się do eksploatacji, spotyka się stosunkowo rzadko. Również i zawartość soli potasowych w wodzie morskiej jest nierównie mniejsza. Fakt ten znajduje swoje wyjaśnienie w tym, że związki potasowe są silnie adsorbowane na powierzchni cząstek gleby, wskutek czego są one zatrzymywane w glebie, gdzie mogą być zużytkowane przez rośliny. Związki sodowe zaś zostają wypłukane przez opady atmosferyczne i wraz z nimi dostają się do rzek i do morza.