Węglan wapniowy, ciężar cząst. 100,09, jest najpospolitszym minerałem wapniowym (§ 289). W świecie zwierzęcym węglan wapniowy występuje przede wszystkim jako materiał, z którego zbudowane są muszle mięczaków. Potężne pokłady kredy i wapienia powstały właśnie przez osadzanie się na dnie morskim w dawniejszych epokach geologicznych muszelek drobnych mięczaków. O takim pochodzeniu pokła dów kredy łatwo przekonać się, oglądając pod mikroskopem zawiesiną kredy w wodzie .

Jedyną rudą cyny występującą w ilościach opłacających jej eksploatację jest tzw. kamień cynowy, czyli kasyteryt, Sn02. Spotyka się go bądź to w skałach wybuchowych, przede wszystkim granitach, bądź to w złożach wtórnych, zmieszany z dużą ilością piasku i gliny, tak

NaOH. Wskutek dużej ilości ciepła, wydzielającej się podczas tej reakcji, sód topi się, a jako lżejszy od wody wypływa na jej powierzchnię i szybko porusza się po niej w różnych kierunkach, -Jeśli zaś przytrzyma się go przez czas jakiś na jednym miejscu, nagromadzone ciepło reakcji może spowodować zapalenie wydzielającego się wodoru, niekiedy z gwałtownym wybuchem, Z tego powodu podczas doświadczenia należy zachować jak najdalej idącą ostrożność. Najlepiej przeprowadzać rozkład wody sodem, owinąwszy niewielki kawałek metalu w bibułę i zanurzywszy go za pomocą szczypiec pod wodę, tak by uniemożliwić zetknięcie sodu z tlenem powietrza.

Chlorek amonowy (salmiak), NH/.C1, ciężar cząst. 53,50, można otrzymać działaniem gazowego chlorowodoru na gazowy amoniak w obecności niewielkich ilości wilgoci (gazy zupełnie suche nie reagują z sobą) bądź też przepuszczając chlorowodór do wodnego roztworu amoniaku (wody amoniakalnej, otrzymanej w wyniku destylacji rozkładowej węgla kamiennego) lub węglanu amonowego. Otrzymany przez połączenie gazów chlorek amonowy tworzy zbitą włóknistą masę z wody krystalizuje w postaci regularnych ośmiościanów, o gęstości 1,52 g/cm3. Jego struktura odpowiada strukturze chlorku sodowego (rys. 76, § 99).

Używana zwykle do tego celu aparatura Downsa przedstawiona jest na rysunku 144. Stopiona sól znajduje się w naczyniu IV, wyłożonym masą ogniotrwałą. Przez dno naczynia wprowadzona jest grafitowa anoda A. Ponad anodą znajduje się klosz z blachy żelaznej B, połączony z siatką drucianą D, otaczającą anodę.

Octan ołowiawy rozpuszcza się bardzo łatwo w wodzie (55 g soli w 100 g wody w 25°C). Nazywany bywa cukrem ołowianym, gdyż roztwory jego mają smak wybitnie słodki, jednakże z przykrym posmakiem metalicznym. W roztworach tych rozpuszczają się znaczne ilości tlenku ołowiawego, co powoduje powstawanie octanów zasadowych. Roztwory takie stosowane są w lecznictwie pod nazwą wody gulardowej. W stanie stałym udało się otrzymać dwa octany zasadowe o składzie: Pb(OH)j Pb(€H3COO)2 i 2Pb(OH)2 Pb(CHaCOO).

Azotan potasowy, ciężar cząst. 101,11, spotyka się w przyrodzie w postaci wykwitów skalnych (stąd nazwa: sal petri = sól skalna) w bezwodnych okolicach na Bliskim Wschodzie (Egipt, Iran, Indie).

Węglan ołowiawy, PbCOa (sól obojętna), występuje w przyrodzie jako minerał cerusyt (rombowy). Z roztworu można strącić węglan ołowiawy, działając na rozcieńczony roztwór soli ołowiawej na zimno węglanem amonowym z równoczesnym przepuszczaniem C02. W czystej wodzie rozpuszcza się bardzo nieznacznie, nieco lepiej w wodzie zawierającej COo, Łatwo rozpuszczają go kwasy, nawet octowy.

Rudę po ewentualnym wzbogaceniu, tj. oddzieleniu od przeważnej ilości skały płonnej (złoża) poddaje się najpierw prażeniu z dostępem powietrza. Arsen, antymon oraz część siarki uchodzą przy tym w postaci lotnych tlenków. Część miedzi przekształca się również w tlenek. Po spaleniu części siarki prażenie przerywa się, a rudę poddaje się na trzonie pieca płomiennego redukcyjnemu stapianiu z dodatkiem koksu oraz krzemionki jako topnika. Większa część żelaza przechodzi przy tym do żużla w postaci krzemianu żelazawego, reszta zaś w postaci siarczku wraz z powstałym ponownie siarczkiem miedzią wy m tworzy tzw. kamień miedziany, który jako cięższy opada na dno pieca. Przebieg tej reakcji może być w przybliżeniu przedstawiony równaniem: – 2 Cu O + FeS + C + !Si()g = Cu,S -|- CO + PeSiO,. (I)

Podczas działania kwasem solnym lub lepiej fosforowym na produkt redukcji tlenku borowego magnezem lub berylem zawierający pewne dości odpowiedniego borku, wydziela się mieszanina gazów, składająca się głównie z wodoru. Po wstrętnym, pobudzającym do nudności zapachu można jednak stwierdzić, że zawiera on domieszki innych substancji, będących — jak się okazało — związkami boru z wodorem. Związki te, zbadane dokładniej po raz pierwszy przez S t o c k a, są pod

Największe ilości wodorotlenku wapniowego zużywa się w budownictwie do przyrządzania zaprawy murarskiej. Prócz tego stosowany jest (obok tlenku magnezowego) do wyrobu zasadowych mas ogniotrwałych. Odgrywa również niepoślednią rolę w przemyśle chemicznym jako najtańsza i najłatwiej dostępna spośród mocnych zasad: pochłanianie tlenków azotu, otrzymanych przez „spalanie” powietrza metodą Birkelanda i E y de g o (§ 178, 181, 182), kaustyfikacja sody i potażu (§ 306, 313), regeneracja amoniaku z NH/,C1 podczas fabrykacji sody metodą S o 1 v a y a (§ 308) i in. Pewną niedogodność stanowi ograniczona rozpuszczalność wodorotlenku wapniowego w wodzie. Dlatego, gdy chodzi o zastosowanie większych ilości zasady, działa się silnie rozdrobnioną zawiesiną stałego wodorotlenku wapniowego w nasyconym roztworze („mleko wapienne”).

Węglany magnezowe, obojętny i zasadowy, po ogrzaniu w stanie stałym łatwo ulegają rozkładowi z wydzieleniem C02 i pozostawieniem tlenku magnezowego (magnesia usta). Prężność rozkładowa normalnego węglanu osiąga wartość 1 Atm już w 545°C. Z reakcji tej korzysta się dla otrzymywania czystego C02, np. do fabrykacji wód mineralnych.